Je bent in een supermarkt en probeert te kiezen tussen twee soorten olijfolie. Eén is in de aanbieding, maar heeft een merknaam die je niet herkent. De ander is duurder, maar staat op ooghoogte en ziet er vertrouwd uit.

Zonder dat je het beseft, heb je waarschijnlijk je keuze al gemaakt – niet door logisch na te denken, maar door een reeks mentale snelkoppelingen.

Onze hersenen zijn geniaal in het besparen van energie, maar diezelfde mechanismen kunnen ons ook misleiden.

Hoe vaak neem je beslissingen waarvan je achteraf denkt: Waarom heb ik dat zo gedaan?

Misschien meer dan je zou verwachten.

Mentale valkuilen, ook wel cognitieve biases genoemd, sturen onze keuzes meer dan we willen toegeven.

Hier ontdek je vijf veelvoorkomende valkuilen – en hoe je ze in je persoonlijke leven kunt herkennen en ontwijken:

1. Je eigen waarheid als enige zien

Iedereen ziet de wereld door zijn eigen lens, gevormd door opvoeding, ervaringen en overtuigingen. Maar die lens kan ook blind maken voor andere perspectieven.

Stel je een gesprek voor met een goede vriend over vakanties. Jij stelt voor om naar de bergen te gaan, overtuigd dat het rust en avontuur biedt. Maar je vriend voelt zich ongemakkelijk bij hoogtes en zegt liever aan het strand te ontspannen. Je blijft je idee verdedigen, overtuigd dat het de beste keuze is – voor jullie beiden.

Wat kun je doen?
Wees nieuwsgierig. Vraag bijvoorbeeld: “Wat trekt jou zo aan het strand?” Door actief te luisteren en open te staan voor andere invalshoeken, kun je samen tot een plan komen dat beide wensen respecteert.

Zie je perspectief als een hoofdstuk in een boek. Pas als je de rest van het boek leest, begrijp je het volledige verhaal.

2. Voorkeur voor wat op jou lijkt

Mensen hebben een natuurlijke neiging om zich tot gelijkgestemden aangetrokken te voelen.

Dat kan in je sociale leven ervoor zorgen dat je voornamelijk vrienden hebt met vergelijkbare interesses en achtergronden. Hoewel dat comfortabel voelt, kan het je beperken.

Stel je een verjaardagsfeestje voor. Je nodigt alleen mensen uit die je goed kent, omdat je denkt dat dat de sfeer ten goede komt. Maar een collega die je net hebt leren kennen, brengt onverwacht een frisse energie in het gesprek. Dat soort verrassingen kun je missen als je alleen bij ‘bekenden’ blijft.

Wat kun je doen?
Maak bewust ruimte voor anderen. Nodig eens iemand uit die je normaal niet zou overwegen, of spreek af met die ene kennis waar je al tijden niets meer van hebt gehoord. Wie weet inspireert hun blik je op onverwachte manieren.

Wanneer was de laatste keer dat je écht iets nieuws leerde van iemand buiten je comfortzone?

3. Voorkeur voor wat dichtbij is

Wat dichtbij voelt – fysiek of emotioneel – krijgt vaak de meeste aandacht. Denk aan een familiediscussie waarin degene die het luidste spreekt zijn zin krijgt, terwijl de stillere stemmen nauwelijks worden gehoord.

Een alledaags voorbeeld: Je partner wil ’s avonds een film kijken, terwijl je kind naast je zit met een boek en subtiel om aandacht vraagt. Je bent geneigd om de film op te zetten, maar een moment stilstaan bij de wensen van je kind kan leiden tot een waardevolle uitwisseling.

Wat kun je doen?
Probeer bewust ruimte te geven aan iedereen. Stel gerichte vragen zoals: “Wat denk jij hiervan?” en creëer een sfeer waarin alle meningen evenveel waarde hebben.

Hoe zorg jij ervoor dat iedereen in je omgeving zich gehoord voelt?

4. De drang om snel te handelen

Stel je voor dat je ruzie hebt met een goede vriend. In een opwelling besluit je hem niet meer te bellen, boos over iets wat hij heeft gezegd. Pas later, als de emoties zijn gezakt, realiseer je je dat je zijn woorden misschien verkeerd hebt geïnterpreteerd.

Onze behoefte aan snelle beslissingen komt voort uit een verlangen naar duidelijkheid, maar het kan ons ook op het verkeerde spoor zetten.

Wat kun je doen?
Neem een adempauze. Vraag jezelf af: “Hoe voelt dit over een week? Over een jaar?” Tijd geeft perspectief. Het kan helpen om even afstand te nemen voordat je een definitieve keuze maakt.

Tip: Slaap een nachtje over belangrijke beslissingen. Het simpele proces van rust kan verrassend veel helderheid brengen.

5. Angst voor verlies boven verlangen naar winst

Mensen zijn instinctief bang om iets te verliezen, zelfs als dat betekent dat ze kansen mislopen.

Denk aan een moment waarop je twijfelde over een aankoop – een nieuwe fiets, een laptop – omdat je bang was dat het geld niet goed besteed zou zijn. Ondertussen blijf je vasthouden aan oude spullen die je beperken in gemak en plezier.

Wat kun je doen?
Begin klein. Probeer bijvoorbeeld een nieuwe hobby uit met minimale investering, zoals een tweedehands gitaar kopen voordat je een dure aanschaft. Stel jezelf ook de vraag: “Wat zou ik doen als ik dit advies aan een vriend gaf?”

Uit studies van Daniel Kahneman blijkt dat verliesaversie vaak leidt tot passiviteit. Door risico’s als experiment te benaderen, kun je je brein omzeilen en jezelf nieuwe kansen gunnen.

Hoe herken je deze valkuilen in je eigen leven?

We hebben allemaal biases, maar het herkennen ervan is een belangrijke eerste stap.

Schrijf deze week eens op wanneer je denkt dat een bias je keuze heeft beïnvloed. Wat deed je, en hoe voelde dat achteraf? Bespreek het met een vriend of familielid en vraag om hun perspectief.

Je brein speelt misschien vals, maar jij hebt de controle om bewuster keuzes te maken.

Begin klein: merk één bias op en probeer een andere aanpak.

Je zult merken dat deze eenvoudige oefening niet alleen je beslissingen verbetert, maar ook je relaties verdiept.

Dus, welke valkuil ga jij als eerste aanpakken? Je bent dichter bij helderheid dan je denkt.

Als loopbaancoach, perfectionismecoach en personal breintrainer help ik mijn cliënten om hun mindset en zelfvertrouwen te ontwikkelen en via kleine stappen naar een groots en gelukkig leven te gaan.

Met de nieuwste mentale technieken creëren we de gewoontes die jij wil en leer je goede beslissingen te nemen en los te breken van een belemmerend verleden.

Dus neem contact op wanneer je meer wil weten over hoe ik je kan helpen je problemen op te lossen en je doelen te bereiken.

Meer inzichten en tips deel ik graag met jou in een wekelijkse mail. Dus wanneer je je realiseert dat je meer uit het leven wil halen, meld je dan nu aan in via deze link omdat je dan elke week een tip krijgt toegestuurd:

Ja, stuur me wekelijks tips

Lees verder:
Onbeperkte relaxatietherapie bij je thuis
Perfectionisme maakt je net minder perfect
Gun jij jezelf een loopbaancoach?

P.S. Wanneer je dit artikel waardevol vindt, klik dan nu op een van de knoppen hieronder omdat je zo ook anderen inspireert met deze tips en inzichten. Of stuur het door naar één iemand die deze inzichten kan gebruiken. Want zo draag je bij aan een betere wereld. Dankjewel!