Ons brein houdt ons vaak voor de gek.

Daardoor maken we soms absurd optimistische inschattingen van wat we kunnen bereiken, en houden we vast aan verkeerde relaties en slechte jobs.

Dit zijn drie gedachten waarmee we onszelf in de val doen lopen, en een aantal strategieën om weer uit de val te geraken.

1. De fout van de al gemaakte kosten

Stel dat je een kaartje voor een filmvoorstelling hebt gekocht. De kosten van het kaartje ben je dan al kwijt. Toch vinden mensen het lastig om halverwege de film de bioscoop te verlaten wanneer ze de film heel slecht vinden, want “ze hebben niet voor niets betaald“. Weggaan is rationeel gezien logischer: de kosten zijn toch gemaakt. Door halverwege weg te gaan, schenk je jezelf extra tijd en voorkom je verdere verveling of irritatie over de film.

Andere voorbeelden zijn in een restaurant je bord helemaal leegeten, ook al zit je vol (je hebt er toch voor betaald). Of op een terras een drankje helemaal opdrinken, ook al vind je het niet lekker.

De fout van de al gemaakte kosten dropt mensen in slechte relaties, slechte investeringen en zelfs landen in destructieve oorlogen. Die strijdende landen redeneren dan “We kunnen ons niet terugtrekken, want we hebben al miljarden uitgegeven en mensen hebben hun leven gegeven.”

Maar wat telt is de toekomst: of je de relatie ten goede kunt keren, of dat de volgende miljard euro en jonge levens voor niets worden verspild.

Het is erg moeilijk om deze valkuil in ons denken te overwinnen. Wie heeft er niet tijd en geld in iets gestoken en wou dat hij dat niet had gedaan, om er bij de volgende gelegenheid nog meer geld tegenaan te gooien? We willen onszelf graag rechtvaardigen (om te geloven dat we in het verleden goede beslissingen hebben genomen). Want wie zegt graag: “Ik was toen dom?” Nee, we gaan eerder op zoek naar bewijs om aan te tonen dat de dingen onze kant opgaan.

Hoe ga je hiermee om? Een techniek is om je het volgende scenario in te beelden.  Stel je voor dat je beland bent in de huidige situatie (met jouw huidige huis, jouw huidige relatie, jouw huidige investering) zonder dat je iets hebt geïnvesteerd. Dus helemaal gratis. Wat zou je dan doen? Als je dan zegt “ik zou er meteen uitstappen, ik zou het niet doen“ dan heb je je antwoord.

2. De planningsfout

Heb je ook weleens het idee dat je “later” meer tijd zult hebben? Tijd voor jezelf, voor je vrienden en gezin, tijd om te lezen en te mediteren, tijd om tot rust te komen? Deze illusie is deel van een veel groter spectrum aan later-illusies. Later heb ik meer energie, later zal het makkelijker zijn, later heb ik meer geld.

Het slechte nieuws: later is al begonnen.

De ‘planningsfout’ bij het inschatten hoe lang iets zal duren veroorzaakt veel stress. Ik denk aan de verbouwing van mijn huis: dat heeft een veelvoud geduurd van wat oorspronkelijk gepland was. Wist je dat de gemiddelde overschrijding bij grote technologieprojecten 27% is, en veel echt grote projecten met honderd procent of meer overschreden worden!

Een groep studenten kreeg de vraag om in te schatten hoe lang een schrijfopdracht zou duren. Hun ‘beste’ gissing was 29 dagen, de ‘slechtste’ 48 dagen. In de praktijk duurde het gemiddeld 55 dagen!

Hoeveel stress komt er van collega’s  die beloven “het tegen vrijdag te doen”, om te ontdekken dat er een paar vrijdagen extra nodig zijn?  We voelen ons graag zelfverzekerd en competent, maar we zijn helemaal niet vaardig in het inschatten van hoe lang iets duurt.

Tip: Als je je plannen echt wil uitvoeren, bedenk dan wat er allemaal kan tussenkomen en hoe je daarop gaat reageren. Dat is de beste manier om ervoor te zorgen dat je doet wat je van plan was.

Of maak een specifiek omschreven besluit over wanneer, waar, hoe en met wie je je plan gaat uitvoeren. Zeg dus niet “Ik ga met haar praten”, maar schrijf in je agenda wanneer precies, waar, hoeveel tijd je ervoor uittrekt; bedenk wat je precies gaat zeggen en wat het doel van het gesprek is. Hoe specifieker je dat doet, des te groter de kans dat je je plan daadwerkelijk uitvoert.

3. De vertrouwen zonder competentie denkfout

Deze denkfout komt in conflictsituaties voor, waarin iedereen zeker is van zijn “feiten” en vertrouwen heeft in zijn voorspellingen.

Professor Philip Tetlock bestudeerde deskundige voorspellingen. Hij constateerde dat zelfs (echte) experts die 100% zeker waren van een resultaat, 25% van de tijd verkeerd waren. En toen ze dachten dat een bepaald resultaat geen kans had, gebeurde het toch in 15% van de gevallen. Als echte experts zo vaak de bal misslaan, hoe vaak denk je dat je het zelf bij het verkeerde eind hebt, ook al ben je overtuigd van je gelijk?

Dit “vertrouwen zonder competentie” is een van de oorzaken van conflicten die uit de hand lopen. Mensen die dogmatisch zeker zijn van zichzelf zorgen er vaak voor dat hun tegenstanders even dogmatisch worden.

Tip: De volgende keer dat je je in een conflictsituatie bevindt, maak dan een tabel met twee kolommen. Schrijf de feiten (zoals je ze ziet) in één kolom, en je meningen en conclusies in de andere kolom. Vraag de ander om hetzelfde te doen. Controleer de feiten waarover je het eens bent en waarover je het niet eens bent. Doe dus samen wat huiswerk.

Het moeilijke deel van conflictoplossing ligt op het gebied van meningen, interpretaties, waarden en voorspellingen.  Maar door een gedeelde set van feiten te ontwikkelen vermindert de polarisatie, en dat stelt je in staat om een oplossing te vinden. Leren over onze vooroordelen kan helpen.

Leren over onze denkfouten helpt om betere beslissingen te nemen en meer te krijgen van wat we willen in het leven.

Als coach help ik jou om denkfouten te overwinnen en om vooruitgang te maken in de richting van jouw geluk, om zo ook stappen vooruit te zetten richting jouw droomleven.

Want het leven is te kort om niét te gaan voor het leven dat je wil en dat je verdient!

Inzichten en tips deel ik graag met jou in een wekelijkse mail. Schrijf je daarom nu in via deze link:

Lees verder:
Wie dit gelooft, kan niet gelukkig zijn
Waarom het (niet) uitmaakt wat anderen van jou denken
Vind een job/loopbaan waarin je je gelukkig voelt

P.S. Wil je jouw vrienden én mij een plezier doen? Deel dan dit artikel via de Facebook, LinkedIn of Twitter-knop. Alvast bedankt!