Het was een zachte lenteavond toen ik een oude vriend ontmoette op een terras. Terwijl we praatten over ons leven, zag ik een schaduw over zijn gezicht vallen. “Ik wou dat ik meer tijd had doorgebracht met mijn kinderen toen ze jong waren,” bekende hij, zijn stem vol spijt. Deze simpele, maar diepe bekentenis zette me aan het denken over hoe vaak spijt ons leven vormgeeft.

Spijt is een van de krachtigste en meest langdurige emoties. Psychologen hebben ontdekt dat zelfcompassie ons kan helpen deze verontrustende emotie te begrijpen en los te laten.

Spijt behoort vaak niet tot de lijst van de meest besproken emoties. We denken eerder aan emoties als woede, vreugde, jaloezie, verdriet en schaamte. We beschouwen spijt vaak als een terugblikkende emotie.

We hebben spijt van dingen uit het verleden, zoals niet hard genoeg werken op school, hoe we een vriend hebben behandeld, of de dingen die we tijdens een ruzie tegen onze partner hebben gezegd.

De top 10 spijtgebieden

Onderzoek toont aan dat romantische spijt het meest voorkomt (Morrison & Roese, 2011). Voor vrouwen komen romantische spijtgevallen twee keer zo vaak voor als bij mannen. Voor mannen zijn werkgerelateerde spijtgevallen het meest wijdverbreid. Andere veelvoorkomende spijtgebieden zijn financiële beslissingen, fouten als ouder, gemiste onderwijskansen en familieruzies.

Welke spijt duurt het langst?

Spijt over dingen die mensen niet hebben gedaan, duurt het langst.

Hier is de volledige lijst van meest voorkomende spijtgebieden:

1. Romantiek, verloren liefde – 18.1%
2. Familie – 15.9%
3. Onderwijs – 13.1%
4. Carrière – 12.2%
5. Financiën – 9.9%
6. Ouderschap – 9.0%
7. Gezondheid – 6.3%
8. Overig – 5.6%
9. Vrienden – 3.6%
10. Spiritualiteit – 2.3%

Het blijkt dat opleidingsniveau een significante rol speelt bij carrièregerelateerde spijt. Hoe hoger het opleidingsniveau, des te scherper de gevoeligheid voor ambitie en vervulling.

Is spijt zinloos?

In zekere zin is spijt nutteloos, omdat spijt gaat over iets dat je niet kunt veranderen.

Maar spijt is niet alleen een terugblikkende emotie; het kijkt ook vooruit en kan een enorm krachtige emotie zijn die ons gedrag in het hier en nu beïnvloedt.

We kunnen op toekomstige spijt anticiperen en vermijden.

Voorbeeld: loterijtickets en pennen

Stel je voor, je staat in de rij voor de kassa en hebt net een loterijticket gekocht. Je hart klopt sneller bij de gedachte aan de mogelijke winst. Plots biedt de persoon naast je aan om van ticket te ruilen, met de belofte dat zijn ticket ‘meer geluk’ brengt. Een kleine glimlach speelt om zijn lippen, en hij biedt je zelfs een heerlijke praline aan als extra motivatie.

Een onderzoek naar loterijtickets en pennen toont aan hoe geanticipeerde spijt onze dagelijkse beslissingen beïnvloedt. Deelnemers kregen loterijtickets en werd gevraagd of ze bereid waren deze te ruilen voor een andere met een identieke winkans (Bar-Hillel & Neter, 1996). Ondanks dat er geen verschil was tussen de tickets en er een traktatie als prikkel werd aangeboden, stemde minder dan 50 procent van de deelnemers toe. Toen het experiment werd herhaald met pennen in plaats van loterijtickets, stemde 90 procent van de deelnemers in met de ruil.

Wat gebeurt er hier?

Een pen is slechts een pen, maar een loterijticket is meer dan dat. We kunnen onszelf vooruit in de tijd verplaatsen en nadenken over mogelijke gevolgen en spijt. Wat als we ons loterijticket ruilen en het winnende ticket blijkt te zijn? Het is deze anticipatie van spijt die mensen tegenhoudt hun tickets te ruilen.

Geanticipeerde spijt

Het vreemde is dat sommige psychologen beweren dat geanticipeerde spijt sterker kan zijn dan de werkelijke spijt die we zouden voelen als onze keuzes niet goed uitpakken.

Geanticipeerde spijt is zo’n krachtige emotie dat het ons kan doen vermijden risico’s te nemen, onze verwachtingen te verlagen, ons te sturen naar het vertrouwde en weg van nieuwe, interessante ervaringen.

We voorzien dat we meer spijt krijgen wanneer we tegen de stroom in gaan, wanneer we positieve beslissingen zelf nemen, in plaats van het lot zijn gang te laten gaan.

Hebben mensen echt geen spijt?

Mensen zeggen soms dat ze geen spijt hebben, maar dat vind ik moeilijk te geloven. Als iemand zou zeggen dat ze geen spijt van toekomstige beslissingen verwachten, zou dat echt bijzonder zijn. Want hoewel het verleden voorbij is, kunnen we met zelfcompassie nog steeds onze toekomst actief vormgeven.

Beweeg verder met Zelfcompassie

Uit onderzoek van Zhang en Chen (2016) blijkt dat zelfcompassie mensen helpt verder te gaan na hun spijt.

Vriendelijk zijn voor jezelf is een uitstekende manier om teleurstellingen, schaamte en mislukkingen uit het verleden los te laten.

Met zelfcompassie is het mogelijk om sterker te worden na de onvermijdelijke hobbels in het leven.

Zelfcompassie en persoonlijke groei

De auteurs van het onderzoek concluderen dat zelfcompassie werkt door acceptatie te vergroten: “…zelfcompassie leidde tot grotere persoonlijke verbetering, deels door verhoogde acceptatie. Bovendien waren de effecten van zelfcompassie op persoonlijke verbetering verschillend van zelfrespect en werden ze niet verklaard door adaptieve emotionele reacties. Over het algemeen suggereren de resultaten dat zelfcompassie positieve aanpassing bevordert in het licht van spijt.”

Praktische stappen voor zelfcompassie

Hier is hoe het onderzoek mensen instrueerde om meer zelfcompassievol te denken en spijt te verminderen:

Stap 1: Stel je voor dat je met jezelf praat over deze spijt vanuit een medelevend en begrijpend perspectief. Wat zou je zeggen?

Ik herinner me een cliënt van jaren geleden, Sarah, die worstelde met diepe spijt over een gebroken relatie. Ze beschreef hoe ze nachtenlang wakker lag, vol zichzelf pijnigende gedachten. Toen vroeg ik haar: “Wat zou je tegen je beste vriendin zeggen als zij hierdoor ging?” Dat moment van zelfcompassie veranderde haar kijk op de situatie.

Stap 2: Schrijf een brief aan jezelf waarin je de situatie vanuit een meelevend en begripvol standpunt beschrijft. Benoem de omstandigheden en gevoelens, en geef jezelf de erkenning en empathie die je een goede vriend zou geven.

Stap 3: Herinner jezelf eraan dat iedereen fouten maakt en dat falen een onderdeel is van het menselijk zijn. Dit kan helpen gevoelens van schaamte en schuld te verzachten door jezelf met vriendelijkheid en begrip te benaderen.

Zelfcompassie in actie

Mensen die zelfcompassievol schrijven, voelen meer zelfvergeving, persoonlijke verbetering en zelfacceptatie, zo blijkt uit onderzoek. Zelfcompassie helpt spijt te verminderen door acceptatie te vergroten, zelfvergeving te bevorderen en ons te helpen situaties in perspectief te plaatsen. Niet alleen stelt het ons beter in staat om onze spijt onder ogen te zien, het stelt ons ook in staat om ze in hun ware licht te zien. Want we zijn allemaal slechts menselijk.

Spijt omarmen

Spijt is een krachtige emotie die ons kan verlammen, maar het kan ons ook motiveren om positieve veranderingen in ons leven aan te brengen.

Door zelfcompassie te cultiveren, kunnen we leren om onze spijt te omarmen en ze te gebruiken als een bron van persoonlijke groei.

Dus de volgende keer dat je spijt hebt, neem een moment om vriendelijk voor jezelf te zijn, en herinner jezelf eraan dat je altijd de kans hebt om je toekomst vorm te geven.

Als loopbaancoach en personal breintrainer help ik mijn cliënten om zelfcompassie en zelfvertrouwen te ontwikkelen en via kleine stappen naar een groots leven te gaan. Met de nieuwste mentale technieken kunnen we de gewoontes creëren die jij wil en je leren goede beslissingen te nemen. Dus neem contact op wanneer je meer wil weten over hoe ik je kan helpen je problemen op te lossen en je doelen te bereiken.

Meer inzichten en tips deel ik graag met jou in een wekelijkse mail. Dus wanneer je je realiseert dat je meer uit het leven wil halen, meld je dan nu aan in via deze link omdat je dan elke week een tip krijgt toegestuurd:

Ja, stuur me wekelijks tips

Lees verder:
Onbeperkte relaxatietherapie bij je thuis
Perfectionisme maakt je net minder perfect
Gun jij jezelf een loopbaancoach?

P.S. Wanneer je dit artikel waardevol vindt, klik dan nu op een van de knoppen hieronder omdat je zo ook anderen inspireert met deze tips en inzichten. Of stuur het door naar één iemand die deze inzichten kan gebruiken. Want zo draag je bij aan een betere wereld. Dankjewel!