Tom zit rechtop aan het vergadertafeltje, zijn hemd een beetje te strak rond zijn schouders.

Voor hem ligt het formulier van zijn evaluatiegesprek. Bovenaan, in vet, stond het zinnetje dat hem al weken vleugels geeft: “Voorstel: promotie naar teamlead.” Hij heeft het al tien keer gelezen. In zijn hoofd ziet hij zichzelf al, iemand die zijn team mee heeft, die rechtuit communiceert en mensen uitdaagt.

Zijn manager schuift haar bril recht en ademt even diep in.

“Tom, voor we naar de cijfers gaan, wil ik eerst iets anders benoemen. Ik hoor uit het team dat je als intimiderend wordt ervaren. Dat mensen gesprekken met jou vermijden. En dat enkele collega’s expliciet gezegd hebben dat ze niet onder jou willen werken.”

De woorden hangen in de lucht als een koude mist.

Intimiderend. Vermijden. Niet onder jou willen werken.

Tom lacht nerveus. “Dat zal wel aan hen liggen. Ik ben gewoon eerlijk. Ze weten wat ze aan mij hebben, toch?”

Zijn manager haalt een stapeltje geprinte 360° feedback boven. Zinnen met markeerstift.

“Inhoudelijk sterk, maar luistert weinig.”
“Reageert defensief bij feedback.”
“Ik voel me klein in gesprekken met hem.”

Tom voelt zijn gezicht warm worden. Eén gedachte bonst in zijn hoofd.

Is dit echt hoe ze mij zien?

En meteen daarna een ongemakkelijkere gedachte.

Hoever zit mijn zelfbeeld naast de realiteit, zonder dat ik het doorhad?

Als het beeld in je hoofd botst met de realiteit

Misschien voelt dit herkenbaar.

Je denkt dat je een open luisteraar bent, tot iemand zegt dat je vooral goed bent in wachten tot je weer zelf kan praten.
Je noemt jezelf gewoon direct, terwijl anderen stilaan een bocht om je heen maken.
Je vindt dat je best goed rijdt, terwijl je partner zich aan de deurklink vastklampt.

Die kloof tussen hoe jij jezelf ziet en hoe anderen jou beleven, is geen klein detail.

Onderzoekers zagen al eind jaren negentig dat mensen die het niet goed doen op een taak, vaak denken dat ze net bij de besten horen.

Later werk rond zelfbewustzijn toont iets gelijkaardigs. Een grote meerderheid van de mensen gelooft dat ze behoorlijk zelfbewust zijn, terwijl maar een klein deel daar echt in past.

Met andere woorden: bijna iedereen loopt rond met een soort Instagram-filter over zijn eigen spiegelbeeld.

En nu komt de pijnlijke vraag. Niet: ken jij zo iemand?
Die is te gemakkelijk.

De echte vraag is: op welke plekken in je leven ben jij zo overtuigd van je eigen gelijk, dat het bijna verdacht wordt?

Kleine stap voor jou

Kies één domein waar je erg zeker van bent. Bijvoorbeeld “ik ben echt een goede luisteraar” of “ik ben best conflictmijdend”.

Vraag je af: Wat als ik hier tien procent zou over- of onderschatten? Welke signal­en heb ik dan misschien gemist?
Niet om jezelf neer te sabelen, wel om de muur een kiertje te geven.

De leugen die je brein vertelt om je te sparen

Je brein is niet gebouwd voor waarheid, maar voor overleven.

Als je elke dag haarscherp zou zien hoe onhandig, tegenstrijdig of bang je soms bent, raakt je systeem overbelast. Dus verzacht je brein de randen een beetje.

Je ziet jezelf…

• Net iets competenter dan je bent
• Net iets sympathieker dan anderen je ervaren
• Net iets moreel zuiverder dan de mensen rondom je

Dat heeft voordelen.
Het geeft je moed om nieuwe dingen te proberen. Het maakt dat je niet elke misser uren ligt te herkauwen.

Maar die beschermingslaag heeft ook een keerzijde. Soms wordt ze geen kussen, maar een muur.

Denk even aan deze kleine scènes.

• In de auto. Je foetert op al die slechte chauffeurs, terwijl jij op het laatste nippertje van baanvak wisselt zonder richting aan te duiden.
• In een discussie met je partner. Jij noemt het passioneel over je punt waken, zij noemt het altijd je gelijk willen halen.
• Op het werk. Je vindt jezelf bereikbaar en open, terwijl niemand spontaan bij jou langsloopt.

Die kleine zelfverhalen zijn niet onschuldig. Ze bepalen welke feedback je binnenlaat, welke signalen je negeert en hoe lang je in patronen blijft hangen die jou op termijn uitputten.

Kleine stap voor jou

Kijk eens naar een terugkerende scène in je leven waar jij de held van je eigen verhaal bent. De redder, de expert, de rationele.
Vraag je af. Hoe zou iemand anders deze scène vertellen, zonder mij als hoofdpersonage?

Wanneer zelfbedrog begint te kosten

Zelfbedrog voelt vaak comfortabel. Tot de rekening komt.

Mensen die redelijk accuraat zien wie ze zijn en hoe ze overkomen, nemen doorgaans betere beslissingen, presteren sterker op het werk en bouwen stevigere relaties uit. Niet omdat ze perfect zijn, maar omdat ze sneller bijsturen.

In teams zie je dat heel tastbaar.

• Leiders met zelfinzicht merken spanningen sneller op en durven hun gedrag bijsturen.
• Collega’s die hun eigen impact kennen, nemen verantwoordelijkheid en bieden excuses aan als ze iemand raken.
• Er is minder gedoe in de onderstroom, minder verborgen wrevel en energieverlies.

En Tom?

Zijn promotie komt er niet. Niet omdat hij inhoudelijk zwak is, maar omdat hij zijn eigen impact consequent onderschat. De collega die alleen maar wat gevoelig leek, blijkt intussen stilletjes te solliciteren. De stille medewerker die hij probeert op te peppen, ervaart zijn goedbedoelde speeches als kleine aanvallen.

Tom verliest iets dat hij nog niet eens echt had. Het vertrouwen van zijn team.

Kleine stap voor jou

Denk aan één belangrijke rol in je leven. Teamlead, collega, partner, ouder, vriend.
Stel aan één persoon die je vertrouwt deze vraag.
“Waar zie jij dat ik mezelf onderschat of overschat?”

En dan. Luisteren. Niet verdedigen, niet uitleggen. Gewoon laten binnenkomen, ook als het schuurt.

Als zelfreflectie ook een rookgordijn wordt

Misschien denk je nu. Oké, dan ga ik gewoon meer reflecteren. Meer in mijn dagboek schrijven, meer analyseren waarom ik ben wie ik ben.

Voor je het weet, zit je tot middernacht in je hoofd te peuteren.

Onderzoek rond zelfbewustzijn toont dat mensen die blijven hangen in de vraag “Waarom ben ik zo?” vaak meer stress en minder grip op hun leven ervaren. Je graaft dieper, maar je komt niet dichter bij handelen.

Te veel graven kan drie dingen doen:

• Je vergroot vooral je twijfel
• Je bouwt achteraf verhalen die je oud gedrag goedpraten
• Je voelt je bezig met innerlijk werk, terwijl er niets verandert in je keuzes

Echte zelfkennis lijkt meer op een eerlijke ontmoeting dan op een eindeloze analyse.

Niet: Waarom ben ik zo gevoelig?
Wel: Wat gebeurt er met mij in die vergaderingen, en wat heb ik nodig om er anders in te staan?

Niet: Waarom trek ik altijd dit soort partners aan?
Wel: Welke signalen heb ik bij mijn vorige relatie genegeerd, en wat wil ik een volgende keer anders doen?

Jezelf onderzoeken zonder in rondjes te draaien vraagt een andere focus. Van waarom naar wat nu.

Kleine stap voor jou

Neem een situatie waar je al weken op kauwt.
Schrijf bovenaan op een blad: Wat wil ik hieruit leren?
Schrijf dan vijf zinnen over wat je voortaan anders wil proberen, hoe klein ook. Geen analyse van het verleden, wel keuzes voor de toekomst.

Drie moedige experimenten voor wie echt wil kijken

Als je dit leest, is de kans groot dat je iemand bent die wil groeien. Je leest, je denkt na, je probeert dingen uit.

Mooi.
Alleen is er één valkuil. Blijven hangen in inzichten zonder ooit de realiteit te laten terugpraten.

Daarom drie experimenten die een beetje lef vragen.

Het vijf minuten weerbericht

Korte zelfreflectie helpt om patronen te zien en gedrag bij te sturen. Niet uren piekeren. Vijf minuten per dag.

Stel jezelf ’s avonds drie vragen.

• Wat heb ik vandaag vooral gevoeld?
• Waar voelde ik me het meest mezelf?
• Waar merkte ik spanning of schaamte?

Dat is het. Geen roman, geen therapie op papier. Een kort weerbericht van je binnenwereld.

Concrete stap

Zet een week lang een herinnering op je gsm.
Schrijf elke dag drie zinnen. Na zeven dagen lees je alles eens terug en kijk je welke woorden of situaties blijven terugkomen.

Schrijven als stille reality check

Schrijven over wat je meemaakt helpt niet alleen om emoties te verwerken. Het laat ook zien waar je jezelf iets wijsmaakt.

Plots merk je:

• Dat je in elk conflict vooral het gedrag van de ander beschrijft
• Dat je favoriete rol vaak die van redder, slachtoffer of allesweter is
• Dat je bij bepaalde thema’s meteen in verontschuldiging of uitleg schiet

Je dagboek wordt dan niet alleen een veilige plek, maar ook een stille reality check.

Concrete stap

Kies drie avonden in de komende tien dagen.
Schrijf telkens tien minuten over één concrete situatie die je lastig vond. Wat er gebeurde, wat jij deed, wat je voelde.
Markeer achteraf in een andere kleur waar je jezelf verdedigt of de schuld doorschuift.

De vraag die vriendschappen kan verdiepen of even laten daveren

Er is een simpele maar stevige vraag die je aan een goede vriend kan stellen. “Waarom ben je eigenlijk vrienden met mij?”

Je kan daar varianten op maken:

• “Wat waardeer jij het meest in mij, waar ik zelf misschien blind voor ben?”
• “Waar zie jij dat ik mezelf onderschat?”
• “Wat is iets dat ik blijf doen, waarvan jij denkt: Dat ziet zij/hij precies zelf niet?”

De antwoorden kunnen warm en pijnlijk tegelijk zijn. Iemand zegt misschien dat je moedig bent, terwijl jij jezelf vooral als bang ziet. Iemand anders benoemt liefdevol dat je vaak dichtklapt in conflicten, of dat je vriendschap vooral veilig houdt door moeilijke gesprekken te vermijden.

Zelfkennis zonder feedback is zoals blindelings proberen dansen voor een spiegel die bedampt is.

Concrete stap

Kies één persoon bij wie je dit durft. Niet je grootste criticus, wel iemand die jou goed kent.
Stuur een bericht. “Mag ik je straks iets vragen over hoe jij mij ziet? Geen discussie, ik wil gewoon luisteren.”
Stel één vraag. En laat het antwoord uitpraten, ook als je tenen krullen.

Wil je gelijk hebben over jezelf, of wil je jezelf leren kennen?

Als je alle onderzoeksresultaten en verhalen terugbrengt tot één zin, blijft er iets eenvoudigs over.

De meeste mensen zeggen dat ze zichzelf willen leren kennen, maar diep vanbinnen willen ze vooral gelijk krijgen over wie ze denken dat ze zijn.

Tom had een verhaal over zichzelf als sterke, directe communicator die klaar was voor leiderschap. Dat verhaal kostte hem bijna zijn promotie en misschien op termijn zijn team. Pas toen hij de moed vond om niet alleen naar zijn eigen hoofd, maar ook naar de mensen rond hem te luisteren, begon er iets te schuiven.

De vraag is niet of jij ook blinde vlekken hebt. Die heb je. Die heeft iedereen.
De vraag is: durf je er één opzoeken, heel bewust, vandaag nog?

Op welk plekje in je leven ben je zo zeker van jezelf, dat het de moeite loont om er net daar eens nieuwsgierig naar te worden?

Niet om jezelf af te breken.
Wel om stukje bij beetje meer te leven als de versie van jezelf die je in potentieel al lang bent.

Kies één van de drie experimenten. Het vijf minuten weerbericht, het schrijven als reality check of de moedige vraag aan iemand die je vertrouwt.
Plan het in. Echt. Open je agenda, zet er iets in.

En kijk dan niet alleen wat jij ontdekt over jezelf, maar ook wat er verandert in de manier waarop mensen op jou reageren.

Referenties

Kruger, J., & Dunning, D. (1999). Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1121–1134.

London, M. (2023). Developing self-awareness: Learning processes for self. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 10, 353–378.

Smyth, J. M., Johnson, J. A., Auer, B. J., Lehman, E., & Talley, A. E. (2018). Online positive affect journaling in the improvement of mental distress and well-being in general medical patients: A randomized controlled trial. JMIR Mental Health, 5(4), e11290.

Eurich, T. (2017). Insight: The power of self-awareness in a self-deluded world. St. Martin’s Press.

Als loopbaancoach, perfectionismecoach en personal breintrainer help ik mensen zoals jij om hun mindset en zelfvertrouwen te ontwikkelen en via kleine stappen naar een groots en gelukkig leven te gaan.

Met bewezen mentale technieken creëren we de gewoontes die jij wil en leer je goede beslissingen te nemen en los te breken van een belemmerend verleden.

Dus neem contact op wanneer je meer wil weten over hoe ik je kan helpen je problemen op te lossen en je doelen te bereiken.

Meer inzichten en tips deel ik graag met jou in een wekelijkse mail. Dus wanneer je je realiseert dat je meer uit het leven wil halen, meld je dan nu aan in via deze link omdat je dan elke week een tip krijgt toegestuurd:

Ja, stuur me wekelijks tips

Lees verder:
Onbeperkte relaxatietherapie bij je thuis
Perfectionisme maakt je net minder perfect
Gun jij jezelf een loopbaancoach

P.S. Wanneer je dit artikel waardevol vindt, klik dan nu op een van de knoppen hieronder omdat je zo ook anderen inspireert met deze tips en inzichten. Of stuur het door naar één iemand die deze inzichten kan gebruiken. Want zo draag je bij aan een betere wereld. Dankjewel!